Ex libris – co oznacza?
Ekslibris to znak własnościowy książki, dawniej niewielkich rozmiarów karteczka identyfikująca posiadacza wklejana na przednią stronę okładki. Łacińskie znaczenie sformułowania ex libris, oznacza „z książek” czyli z księgozbioru. Ekslibris łączy się więc bezpośrednio z biblioteką, gdyż bez biblioteki nie istnieje potrzeba oznaczania książek należących do danego zbioru. Funkcją ekslibrisu, oprócz oznaczania przynależności woluminu i chronienia na przykład przed kradzieżą, jest reprezentacja statusu jego właściciela jako posiadacza biblioteki. Popularność ekslibrisu jako wizualnej identyfikacji książki posiadacza wiąże się wraz z rozpowszechnieniem prasy drukarskiej i umożliwieniem masowego powielania zaprojektowanych ilustracji. Choć biblioteki prywatne stanowiły o statusie osób już od czasów starożytnych, to właśnie w XVI w. pojawiła się możliwość oznaczania własności książek za pomocą drukowanego ekslibrisu.
Formy ekslibrisu dawniej i dziś
Nieodzownie z pojęciem ekslibrisu związane jest pojęcie grafiki warsztatowej, które określa wszystkie nazwy artystycznych technik druku. Współcześnie znanej formie ekslibris powstawał w drzeworycie, wraz z rozwojem pojawiały się również takie techniki wykonania jak, miedzioryt, akwaforta, w XIX wieku dominujące stały się nowatorskie metody takie, jak litografia i cynkotypia, a w czasach współczesnych sitodruk.
Obecne ekslibrisy wykonywane są w formie naklejek, wydruków (najczęściej domowe) oraz w formie stempla drewnianego/pieczątki automatycznej. Istnieje również wąskie grono posiadaczy własnoręcznie wykonanych ekslibrisów znakującymi swoje księgozbiory własnymi odbitkami. Tu artyści sięgają po różnorakie metody wykonania, jednak najczęściej powstają ekslibrisy w linorycie.
Ważnym aspektem do wyszczególnienia jest fakt, iż często technika wykonania jest dobierana na podstawie motywu ilustracji Ex libris, by nadać swoisty charakter dziełu. Jednak mnogość posiadanych książek do oznakowania często wymaga substytutu dla klasycznych metod wykonywania odbitek, gdzie niebagatelnym argumentem staje się wygoda i szybkość ich wykonywania. Stempel drewniany, którego płytka tekstowa wygrawerowana jest w gumie grawerskiej stanowi świetną alternatywę np. dla linorytu. Powstają również achromatyczne odbicia, tuszowanie przebiega z wykorzystaniem łatwo dostępnych tuszów wodnych, a siłę docisku stanowi użytkownik. Różnorodność rozmiarów stempli w naszej firmie pozwala na odpowiednie dopasowanie do posiadanej treści, jak i szerszy zakres możliwości projektowych w postaci bogatych zdobień, szczegółów, detali.
Co przedstawiają ekslibrisy?
Na przestrzeni wieków powstały zarówno proste ekslibrisy, na które składa się jedynie nazwisko właściciela lub właścicielki, jak i projekty graficzne, mniej lub bardziej rozbudowane. Projektowane przez artystów i rytowników ekslibrisy były i są uznawane za dzieła sztuki per se i stanowią obiekt kolekcjonerstwa oraz zainteresowania historyków sztuki. Choć w ekslibris staje się obecnie zapominaną formą graficzną można spotkać wystawy, galerie oraz organizowane coroczne konkursy poświęcone ekslibrisom. Wykorzystywane przez artystów obrazy i symbole miały za zadanie obrazować status, indywidualność czy charakter właściciela. Niezależnie od wartości artystycznej, projekty ekslibrisów są także świadectwem kultury (narodowej, grupowej i indywidualnej), w której powstały.
